Pisałam Wam już o zmyśle wzroku i jego prawidłowej stymulacji w rozwoju niemowląt, a teraz przyszła kolej na zmysł dotyku. Czym jest dotyk? Kiedy zaczyna rozwijać się zmysł dotyku? Jaką rolę zmysł ten odgrywa w pierwszym roku życia dziecka? Dzisiejszy wpis jest wstępem do ważnego tematu, jakim jest stymulacja zmysłu dotyku u niemowląt. Mam nadzieję, że temat Cię zainteresował i zechcesz pozostać ze mną na dłużej.
Czym jest dotyk?
Dotyk jest jednym z kluczowych zmysłów człowieka. Nasza skóra stanowi jakby barierę, oddzielającą nasz organizm od świata zewnętrznego, a za pomocą dotyku dostarczamy mózgowi wielu cennych informacji o otaczającym nas świecie. Pozwól, że podam Ci parę przykładów: gdyby nie zmysł dotyku, nie czulibyśmy, że coś nas parzy, nie odczuwalibyśmy bólu po ukłuciu szpilką, nie odczuwalibyśmy zimna, bliskości i ciepła podczas przytulania, nie wiedzielibyśmy, że futerko kotka jest miękkie i puszyste, a kamień szorstki i twardy, mielibyśmy trudności z oceną rozmiaru przedmiotów, oraz nie potrafilibyśmy bez patrzenia ocenić gdzie w przestrzeni znajduje się np. nasza ręka. Za to wszystko odpowiada właśnie zmysł dotyku.
Rozwój zmysłu dotyku w życiu płodowym
Badania pokazały, że już około 8 tygodnia ciąży u dziecka pojawia się wrażliwość na dotyk. Czucie pojawia się najpierw na twarzy - w okolicy nosa, ust, policzków i czoła. Około 9-10 tygodnia wrażliwość na dotyk pojawia się w okolicy narządów płciowych, dłoni i stóp, a około 17 tygodnia ciąży - w okolicy brzucha i pośladków. Nie zdziwi Cię chyba informacja, że około 19-20 tygodnia dziecko wykonuje drobne ruchy, potrafi ssać swój kciuk, dotyka swojej twarzy, co czasem można zobaczyć podczas usg, dotyka ściany macicy i pępowiny. Świadczy to o świadomym badaniu własnego ciała i odczuwaniu jego otoczenia właśnie za pomocą dotyku. Około 32 tygodnia ciąży już prawie całe ciało wykazuje wrażliwość na dotyk. Dziecko odczuwa ciepło, zimno, ucisk, ból. Pod koniec ciąży (ze względu na sam przebieg porodu) wrażliwość na dotyk nie jest jeszcze widoczna na górnej części głowy i na plecach dziecka.
W pierwszym roku życia
Po urodzeniu
Zaraz po urodzeniu, zmysłami, które rozwijają się najszybciej są smak i właśnie dotyk. Najwrażliwsze na dotyk są te obszary, w których czucie pojawiło się najwcześniej, a więc usta, policzki, dłonie, podeszwy stóp, brzuszek. Dotyk, przytulanie, kontakt ze skórą są tym, co uspokaja niemowlę i daje poczucie ochrony, bezpieczeństwa, buduje zaufanie pomiędzy rodzicem i dzieckiem, a wszystko to wspomaga jego prawidłowy rozwój. Pamiętaj o tym w każdym kolejnym miesiącu życia dziecka.
1 miesiąc
Możliwości ruchowe dziecka są jeszcze bardzo ograniczone. Maluszek odczuwa dotyk, który mu dajesz – podczas karmienia, noszenia, tulenia, pielęgnacji, kąpieli... Przez większość czasu dziecko ma zaciśnięte piąstki. Gdy je otworzy, spodoba mu się dotknięcie palcem malutkiej dłoni. Tak, jak miało to już miejsce w życiu płodowym, dziecko lubi wkładać paluszki do buzi, bo w taki właśnie sposób poznaje świat. Jest to naturalny i prawidłowy odruch, którego bez wyraźnej przyczyny nie należy ograniczać zakładaniem maluszkowi rękawiczek.
2-3 miesiąc
Dziecku bardzo podoba się Twój dotyk, przytulanie, głaskanie, cieszy się z delikatnego łaskotania. W dalszym ciągu bardzo wrażliwe pozostają język i usta maluszka, których maluszek używa do zbadania kształtu i tekstury przedmiotów. Dziecko dostrzega już różnicę pomiędzy twardymi i miękkimi przedmiotami. Niemowlę nie potrafi jeszcze przyjąć podawanej mu zabawki, ale bardzo cieszy się z posiadania zabawki w rączce. Chętnie zaciska na niej piąstkę, potrząsa nią i oczywiście kieruje do ust.
4 miesiąc
Dziecko rośnie, nabiera sił, mięśnie dziecka również się wzmacniają – szczególnie w dłoniach i rączkach. Zwiększenie możliwości ruchowych sprawia, że maluszek zaczyna sam sięgać i dotykać przedmiotów. Dziecko może coraz więcej informacji odebrać z otoczenia za pomocą dotyku odczuwanego poprzez palce i dłoń.
5 miesiąc
Niemowlę podnosi się na rączkach i potrafi się już w tej pozycji utrzymać. Zaczyna chwytać przedmioty obiema rączkami. Tekstury przedmiotów nadal chętnie bada ustami. Podczas kąpieli możesz zauważyć, że dziecku podoba się bycie w wodzie i chlapanie na wszystkie strony.
6 miesiąc
Zmysł dotyku staje się coraz doskonalszy. Dziecko uczy się sięgać po przedmioty i coraz sprawniej chwyta je obiema rączkami. Często przesuwa je z rączki do rączki. Lubi zabawki, z którymi może się kontaktować. Zachęcaj dziecko do tego, wprowadzając zabawki, które wydają dźwięki, gdy są dotykane. Szczególnie sprawdzą się tutaj mobile dotykowe oraz pomoce drewniane Montessori, które wydają przyjemne dla ucha dźwięki.
7-8 miesiąc
Rozbudza się przestrzenna świadomość twojego dziecka. Poprzez dotyk dziecko odróżnia płaskie i trójwymiarowe przedmioty. Maluszek lubi dotykać przedmiotów z częściami, które można łatwo chwycić, skręcić i przekręcić. Mniej więcej w tym okresie maluszek zaczyna również pełzać, dzięki czemu zwiększa sobie dostęp do przedmiotów, które można dotknąć, przyciągnąć do siebie i zbadać.
9-10 miesiąc
Dziecko może już sprawnie pełzać, raczkować, być może potrafi już stać i wolno poruszać się przytrzymując się mebli. Jest bardziej mobilne dzięki czemu odkrywa nowe rzeczy i czuje potrzebę ich dotykania. Należy zadbać o to, by otoczenie maluszka było przyjazne bezpieczne. Dziecko poza odkrywaniem świata za pomocą dotyku w dalszym ciągu chętnie bada przedmioty ustami. W tym okresie dziecko chętnie podnosi i wkłada przedmioty do pojemników, lubi zabawki z ruchomymi elementami, które posiadają np. drzwiczki, szufladki, koła. Doskonale sprawdzą się tutaj takie pomoce Montessori, jak np. pudełka z szufladkami, do których można wrzucać kulkę, czy żetony.
11-12 miesiąc
Dziecko rozpoznaje już najróżniejsze tekstury - twarde, miękkie, gładkie, szorstkie, ciepłe, zimne, mokre, lepkie i gąbczaste. Już nie bada tak często przedmiotów za pomocą ust, lecz częściej używa rąk. Zwiększa się kontrola nad dłońmi i palcami, dzięki czemu dziecko potrafi chwytać przedmioty za pomocą palca wskazującego i kciuka. Przypominam, że mimo rozwijającego się zmysłu dotyku, który z każdym miesiącem staje się doskonalszy, dziecko nadal czuje potrzebę bliskości i odczuwa ogromną przyjemność z dotyku, która istniała tuż po urodzeniu.
Po krótce poznaliśmy teorię na temat zmysłu dotyku i jego rozwoju w pierwszym roku życia dziecka. W kolejnym wpisie opowiem Ci o sposobach stymulacji zmysłu dotyku u niemowląt, o tym jakie to proste, a ile dobrego przynosi dziecku.
2018. All rights reserved.
